“DI Malaysia, terdapat tiga istilah kebudayaan yang sering kali dijadikan landasan pemahaman tentang budaya dan kebudayaan masyarakatnya, iaitu bahasa kebangsaan, sastera kebangsaan dan kebudayaan kebangsaan,” kata Mohamad Daud Mohamad daripada Bahagian Teori dan Kritikan Sastera Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur.
Membincangkan makalahnya, Karya Sastera Pelbagai Kaum Pengungkap Budaya Bangsa, Mohamad Daud menjelaskan, ketiga-tiga bentuk pengucapan kebudayaan itu mencerminkan identiti kemajmukan bangsa Malaysia.
Selain itu katanya, ketiga-tiga istilah itu sudah dilembagakan, difahami dan direalisasikan dalam minda masyarakat Malaysia kecuali individu yang tidak menghayati susur-galur sejarah kewujudan negara bangsanya.
“Sebagai bangsa yang merdeka dan berdaulat sudah tentu, mereka menyedari bahawa identiti dirinya akan tercermin daripada bahasa pengucapannya, selain sastera dan kebudayaan yang dipamerkannya.
“Mengapakah perkara ini ditonjolkan? Kerana bahasa dan sasteralah yang mengakari kewujudan kebudayaan kebangsaan,” katanya.
Jelasnya, dengan mengetengahkan bahasa kebangsaan iaitu bahasa Melayu seperti termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan Fasal 152 (1) memaknakan bahawa bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi negara dan milik semua warganegara Malaysia.
Jika sebelum merdeka, bahasa Melayu ialah media komunikasi para pejuang kemerdekaan, maka sesudah merdeka katanya, bahasa Melayu dianggap status dan fungsinya sebagai bahasa kebangsaan, bahasa rasmi negara, bahasa perpaduan dan bahasa ilmu (sekali gus bahasa pengantar dan institusi pendidikan negara).
Justeru itu, wajarlah jika Dasar Pendidikan Negara menekankan bahawa tujuan Dasar Pendidikan Negara ialah bermaksud hendak menyatupadukan budak-budak daripada semua bangsa di dalam negeri ini dengan menggunakan bahasa kebangsaan sebagai bahasa pengantar yang besar, walaupun perkara ini tiada dapat dilaksanakan dengan serta-merta melainkan hendaknya diperbuat dengan beransur-ansur, jelasnya.
Mohamad Daud berkata, berdasarkan pemerhatian itu, menunjukkan bahawa hanya bahasa kebangsaan memainkan peranan penting dalam mewujudkan budaya integrasi kaum dalam konteks kemalaysiaan kini.
“Maksudnya, setiap warga Malaysia wajib menginsafi dan muhasabah diri dan memahami pola budaya kemajmukan masyarakat di sekitarnya iaitu dengan siapa mereka hidup dan bermasyarakat serta berkomunikasi dan berbahasa.
“Apabila bahasa yang digunakan pelbagai kerana tidak menghayati peta budaya kemajmukan masyarakat, sudah tentu tidak menghasilkan dialog yang komunikatif, sebaliknya menimbulkan monolog yang boleh menimbulkan pelbagai tafsiran.
“Dengan yang demikian, bentuk wicara yang diharapkan iaitu bersatu dalam satu kesatuan tidak mungkin dapat diwujudkan. Padahal jika berdialog dengan cara berbahasa kebangsaan yang betul dan memenuhi syarat-syarat evangelisme bukan evangelisme abad ke-19 yang bersifat pietisme sudah tentu akan mewujudkan suatu budaya yang harmonis,” katanya.
Menyedari hakikat bahawa tidak mungkin bahasa kebangsaan dapat dikembangkan tanpa sastera kebangsaan, maka dalam menentukan hala tuju budaya bangsa Malaysia, sepatutnya pemasyarakatan bahasa kebangsaan wajib seiring dengan pemasyarakatan sastera kebangsaan.
“Padahal para penyelidik, peminat sastera, pelajar dan siswa sastera, guru-guru dan siapa sahaja warga Malaysia yang membaca genre sastera dengan sendiri mereka tergolong sebagai pendukung bahasa kebangsaan dan sekali gus kebudayaan kebangsaan.”
Dalam memperkatakan sastera kebangsaan, Mohamad Daud memberitahu, secara maknawinya merujuk kepada genre sastera yang dihasilkan atau ditulis menggunakan bahasa Melayu. Selain genre sastera tersebut, tergolong dalam genre sastera bukan kebangsaan.
Pengklasifikasian tersebut ulasnya, akan membangkitkan pertanyaan tentang bahasa Malaysia dan dengan logiknya akan disebut bahasanya bahasa Malaysia dan sasteranya sastera Malaysia.
Mohamad Daud menjelaskan bahawa, “Tidak sewajarnya kita mengelompokkan sastera kebangsaan dalam kotak-kotak label sastera seperti sastera bertenden, sastera propaganda, sastera kontemporer, sastera politik, sastera kiri, sastera universal, sastera pascamodenisme dan sebagainya.”
Dengan melakukan pengelompokan itu ujarnya, menyebabkan alam duniawi sastera kebangsaan makin kacau apabila dibangkitkan persoalan: yang manakah genre kreatif-imajinatif tergolong sastera dan yang manakah kreatif-imajinatif bukan sastera?
“Misalnya, novel Shit karya Sasterawan Negara (SN) Shahnon Ahmad dan kumpulan cerpen Maharaja Beruk dan Beruk-Beruk Lainnya karya Yahya Ismail, terkelompok dalam kelompok yang mana?
“Atau adakah genre sastera yang ditulis oleh pengarang Melayu dalam bahasa Inggeris terkelompok dalam sastera Melayu? Jika tidak, bagaimanakah kedudukan SN Muhammad Haji Salleh?
“Menanggapi persoalan ini, kita tidak bertelingkah seperti kelompok atau pendukung sastera kontekstual dan sastera tekstual, sedangkan kedua-duanya bertitik-tolak daripada genre sastera itu sendiri sebagai focus utamanya,” katanya.
Soal Mohamad Daud, Berkaitan dengan sastera kebangsaan dan kewujudan istilah sastera pelbagai kaum, logiknya di mana? Sudah nyata bahawa genre sastera kebangsaan yang dihasilkan menggunakan bahasa kebangsaan sebagai bahasa rasmi pengucapan bangsa Malaysia, dan secara nyata genre sastera tersebut mencerminkan budaya masyarakat Malaysia.
Katanya, tidak ada alasan yang munasabah untuk memperkatakan ‘sastera pelbagai kaum sebagai pengungkap budaya bangsa’, sebab yang mana satukah genre sastera pelbagai kaum?
“Dengan memaparkan atau membentangkan genre sastera yang ditulis bukan menggunakan bahasa kebangsaan, ia hanya dapat dibaca, difahami dan dihayati hanya oleh segelintir individu manusia yang memahami bahasa tersebut. Bererti genre sastera tersebut bukan genre sastera kebangsaan dan ia tidak wajar dinobatkan.
“Impaknya, jika kita beria-ia untuk menonjolkan genre sastera yang bukan sahaja tidak komunikatif, tidak mengalir dalam diri pembaca umum dan berkemungkinan akan menimbulkan pelbagai prasangka tertentu.
“Sebaiknya kita harus bersifat terbuka, bahawa genre sastera yang ditulis dalam bahasa Cina yang diterbitkan dalam media massa berbahasa Cina, genre sastera yang ditulis dalam bahasa Tamil yang diterbitkan dalam bahasa Tamil, genre sastera yang ditulis dalam bahasa Inggeris yang diterbitkan dalam media-media bahasa Inggeris serta lain-lainnya, itu dapat digolongkan dalam kelompok sastera dalam acuan masing-masing atau sastera bukan kebangsaan.”
Jelas Mohamad Daud, dikotomi pengelasan sastera kebangsaan dan pelbagai kaum akan membajai serta menyuburkan pertentangan kefahaman kebudayaan, bukan menjurus kepada nilai-nilai kebudayaan madani dan hadhari, sebaliknya menjarakkan integrasi yang sudah sekian lama dirintis.
Dalam Dasar Kebudayaan Kebangsaan 1971, sudah termaktub akan inti pati sastera kebangsaan kerana lingkaran kebudayaan kebangsaan itu sudah merangkum bahasa dan sastera kebangsaan.
Utusan Sarawak, 31 Disember 08 / 7 Januari 2008
No comments:
Post a Comment